Gaz łupkowy – zagrożenia

Opublikował(a) Ewa Wzietek dnia 19 września 2012 w kategorii Ekologia | 0 komentarzy

wcn247 (Flickr)

Po początkowej euforii związanej z odnalezieniem złóż gazu łupkowego na terenie Polski, nadszedł czas na ostudzenie emocji. Pojawia się coraz więcej głosów kwalifikujących technologie wydobycia gazu łupkowego w poczet metod szkodliwych dla środowiska naturalnego i dla zdrowia człowieka.

Na początek – na czym polega wydobywanie gazu łupkowego

Do wydobywania gazu łupkowego niezbędne jest stosowanie specjalnych technologii. Najpierw wykonywany jest odwiert pionowy. Następnie na głębokości 2-3 km wykonywany jest odwiert poziomy. Kolejnym krokiem jest wykonanie zabiegów szczelinowania w odwiercie poziomym. Proces szczelinowania polega na wytworzeniu w odwiercie szczelin, przez które dopływać będzie do niego gaz. W tym celu do odwiertu wprowadzana jest woda z piaskiem i substancjami chemicznymi.

Po co to szczelinowanie? Już kilkadziesiąt lat temu odkryto, że zwiększenie powierzchni kontaktu skał gazonośnych z przestrzenią szybu eksploatacyjnego wpływa na wzrost produkcji gazu. Wtłaczanie wody do odwiertu skutkuje otwarciem naturalnych spękań. Substancje chemiczne poprawiają właściwości penetracyjne wody. Dzięki piaskowi natomiast powstałe szczeliny się nie zamykają.

Z wydobywaniem gazu łupkowego wiążą się pewne zagrożenia i z pewnością należy brać je pod uwagę. Nie wszystkie znajdują jednak jakiekolwiek naukowe uzasadnienie. Wiele z nich weszło do dyskusji nad wydobyciem gazu łupkowego za pośrednictwem słynnego filmu „Gasland”. Film ten uważany jest za arcydzieło reżyserskiej nierzetelności. Został on ostro skrytykowany przez specjalistów z całego świata.

Poniżej przedstawiam listę najbardziej zdroworozsądkowych argumentów, świadczących o ewentualnej szkodliwości procesu szczelinowania.

Zwiększona aktywność sejsmiczna.

Istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że trzęsienia ziemi odnotowane w Arkansas, Ohio, Oklahomie i Teksasie miały związek z, prowadzonymi na tych terenach, pracami odwiertniczymi. Trzęsienia te były jednak na tyle niewielkie, że nie spowodowały żadnych szkód. Warto też przypomnieć, że wstrząsy towarzyszące tego rodzaju pracom, to żadna nowość. Podobne zjawiska zdarzają się także przy okazji prac górniczych, odwiertów ropnych czy budowania tam.

Oczywiście nie zmienia to faktu, że tego rodzaju zjawiska są co najmniej niepożądane. Dlatego też władze powinny zadbać o wprowadzenie pewnych technologicznych ograniczeń, minimalizujących ryzyko występowania trzęsień ziemi.

Ryzyko wstrząsów spowodowanych pracami odwiertniczymi jest jednak w przypadku Polski bardzo niewielkie. Realne zagrożenie trzęsieniami ziemi pojawia się bowiem dopiero wówczas, gdy prace wydobywcze prowadzone są na terenach, na których możliwe są silne naturalne napięcia w skałach.

Skażenie wody

I znów można przytoczyć przykład Stanów Zjednoczonych, gdzie rozpatrywane są liczne pozwy, wnoszone przez właścicieli gruntów, znajdujących się w pobliżu odwiertów. Oskarżenia te dotyczą przedostawania się do warstw wodonośnych substancji chemicznych, niezbędnych przy szczelinowaniu hydraulicznym oraz obecności metanu w wodzie.

Teoretycznie istnieje niebezpieczeństwo, że substancje znajdujące się w wodzie wykorzystywanej do szczelinowania przedostaną się do warstw wodonośnych. Jednakże wielowarstwowe rury wydają się być wystarczającą barierą, by wykluczyć taką możliwość. W dotychczasowej historii wydobycia gazu łupkowego w USA nie stwierdzono ani jednego przypadku, by rury wykorzystywane w procesie szczelinowania okazały się niewłaściwie zabezpieczone. Wszelkie nieprawidłowości wynikały tylko i wyłącznie z niedbałości ekip, prowadzących odwierty.

Jeśli chodzi o obecność metanu w wodach podziemnych – to także nie jest żadną sensacją. Metan nie jest traktowany jako szkodliwa domieszka. Gaz ten występuje powszechnie w przyrodzie i nie ma żadnego wpływu na ludzki organizm – ani pozytywnego, ani negatywnego. Wody podziemne, w których znajduje się metan są po prostu odgazowywane.

Jak na razie woda jest niezbędna dla procesu szczelinowania. Nawet jeśli odrzucimy argument o możliwości przedostawania się tej zanieczyszczonej chemicznie wody do wód gruntowych, wciąż pozostaje problem jej utylizacji. Tę samą wodę można jednak wykorzystać kilkakrotnie do szczelinowania różnych odwiertów.

Poza tym, naukowcy pracują nad nowymi metodami szczelinowania bez wykorzystywania wody.

Zwiększona emisja gazów cieplarnianych

Z jednej strony, wydobywanie gazu łupkowego wiąże się ze znacznym zmniejszeniem emisji dwutlenku węgla do atmosfery w stosunku do CO2, uwalnianego w procesie spalania węgla i produkcji ropy.

Niestety w procesie szczelinowania uwalniane są duże ilości metanu. Metan zaś zatrzymuje ciepło w atmosferze aż 25 razy skuteczniej niż dwutlenek węgla.

Ratunkiem może być nałożenie na firmy, wydobywające gaz łupkowy, obowiązku stosowania nowoczesnych technologii pozwalających na wyłapywanie 95% metanu uwolnionego w procesie szczelinowania oraz gromadzenie go na sprzedaż.

Zanieczyszczenie powietrza

Wokół odwiertów znajdujących się w Stanach Zjednoczonych stwierdzono zwiększone stężenie benzenu i innych substancji o właściwościach rakotwórczych.

Nie zostało jednak udowodnione, że to właśnie te zanieczyszczenia wpływają niekorzystnie na zdrowie ludzi, żyjących w okolicach odwiertów. W ostatnim czasie teza ta została właściwie obalona.

Kwestię ewentualnego negatywnego wpływu wydobywania gazu łupkowego na środowisko rozpatrywać należy także w kontekście porównawczym. Obiektywne zagrożenia zostały już wymienione i opisane. Warto teraz porównać je z zagrożeniami, jakie wiążą się z wydobywaniem i produkcją tradycyjnych paliw i ewentualnie przemyśleć wybór mniejszego zła.

Zestawienie takie przemawia zdecydowanie na korzyść gazu łupkowego z kilku powodów, między innymi:

W przypadku wydobywania gazu łupkowego, do produkcji tej samej ilości energii, zużywane jest znacznie mniej wody niż w przypadku tradycyjnych paliw. W porównaniu do węgla kamiennego – 4 razy mniej wody; energii jądrowej – 10 razy mniej wody; ropy naftowej – 11 razy mniej wody; biopaliw – 2000 razy mniej wody.
Wydobywanie gazu łupkowego nie wymusza stosowania szkodliwego kwasowania – procesu towarzyszącego wydobywaniu ropy naftowej. Technologie wydobywania gazu łupkowego nie niosą ze sobą tak pewnych i oczywistych zagrożeń.
Wydobywanie gazu łupkowego jest stosunkowo tanie. Na podstawie doświadczeń Amerykanów, stwierdzić można, że wykorzystywanie gazu łupkowego na dużą skalę może spowodować spadek cen gazu.